9 marca 2022 r. obchodziliśmy w Mielcu 80 rocznicę deportacji mieleckich Żydów, która była pierwszym takim wysiedleniem w Generalnej Guberni przeprowadzonym w ramach akcji Reinhardt.
„Pamięci obywateli polskich narodowości żydowskiej, którzy 9 marca 1942 roku zostali zgromadzeni przez niemieckie formacje policyjne na mieleckim rynku, a następnie wywiezieni na teren dystryktu lubelskiego. W czasie deportacji Niemcy dokonali masowych zbrodni zabijając kilkuset żydów. Pozostali Żydzi w większości stracili życie w niemieckich obozach zagłady. Była to pierwsza deportacja w ramach akcji Reinhardt na terenie generalnego gubernatorstwa”.
Pamiątkową tablicę z powyższym tekstem odsłonięto na budynku mieleckiej Łojczykówki w 80 rocznicę akcji Reinhardt, dla upamiętnienia tragicznego losu mieszkańców Mielca narodowości żydowskiej.
Aktu odsłonięcia tablicy dokonali Prezydent Miasta Mielca Jacek Wiśniewski i dyrektor rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej Dariusz Iwaneczko. Pod tablicą, która będzie przypominać mielczanom tamte tragiczne wydarzenia, uczestnicy uroczystości złożyli wiązanki kwiatów.
W pierwszych dniach marca Niemcy zaproponowali mieleckiemu Judenratowi odstąpienie od wysiedlenia w zamian za wysoką kontrybucję. Żądany okup dostarczono 8 marca, ale mimo to wczesnym rankiem 9 marca rozpoczęto akcję usunięcia ludności żydowskiej z Mielca. Wszystkich, którzy dobrowolnie zgłosili się lub zostali zmuszeni, zebrano na Rynku i dokonano pierwszej selekcji. Mężczyzn zdolnych do ciężkiej pracy skierowano do obozów pracy w Pustkowie i miejscowej Cyrance. Pozostałych poprowadzono ulicami Piłsudskistrasse (dziś A. Mickiewicza) i Tarnobrzegerstrasse (H. Sienkiewicza) w kierunku Berdechowa. Już po drodze mordowano osoby, które nie mogły iść, próbowały uciekać lub prosiły o litość. Ciała zamordowanych wrzucano na wóz konny jadący za kolumną.
Na terenie Berdechowa osoby najstarsze, kalekie i słabe umieszczono w baraku, a pozostałych w hangarach na lotnisku. Więźniów berdechowskiego baraku (kilkaset osób) rozstrzelano za piaszczystym wzgórzem na terenie Borku. Więźniów w hangarach trzymano 4 doby bez dostaw żywności (były pojedyncze przypadki podawania żywności przez miejscową ludność w pierwszym dniu, ale później surowo zabroniono jakichkolwiek kontaktów), a następnie wywieziono pociągami do obozów w Bełzie, Białej Podlaskiej, Dubience, Krasnymstawie, Międzyrzeczu, Parczewie i Włodawie, skąd już nie wrócili do Mielca.
Andrzej Krempa, autor książki Zagłada Żydów Mieleckich:
Mielec był pierwszym miastem w GG, w którym dokonano deportacji w ramach „akcji Reinhardt”, czyli zagłady Żydów z Generalnego Gubernatorstwa i Okręgu Białostockiego. W tym miejscu należy się wyjaśnienie dotyczące daty początku „akcji Reinhardt” w Generalnym Gubernatorstwie. Powszechnie w historiografii przyjęło się, że tą datą początkową dla GG było uruchomienie obozu zagłady w Bełżcu i początek likwidacji getta lubelskiego, czyli w nocy 16/17 marca 1942 roku.
Jednakże sztab „akcji Reinhardt” zdecydował, że już 9 marca 1942 nastąpi pierwsza deportacja z Generalnej Guberni i
w dystrykcie lubelskim w celu zamordowania Żydów. Zdaniem autora, data 9 marca 1942 r. powinna być uznana przez historyków, jako data początku „akcji Reinhardt” w GG” . 5
Po uroczystościach pod Łojczykówką nieformalne uroczystości upamiętnienia 80. rocznicę Akcji Reinhardt odbyły się na cmentarzu przy ulicy Traugutta.
Zostały odczytane wspólnie nazwiska kilkuset ofiar pamiętnej akcji.
