Od 1 stycznia 1978 r. rozpoczęło działalność Muzeum Regionalne w Mielcu. Zostało powołane zarządzeniem naczelnika miasta Mielca, w porozumieniu z ministrem kultury i sztuki – jako instytucja państwowa, z własnym statutem określającym jego cele, zadania, organizację i zakres działania. Muzeum otrzymało lokal przy ul. Mickiewicza 13, po USC. Jego pierwszym dyrektorem został Henryk Momot, artysta plastyk i społecznik, związany z mielecką kulturą. Powstanie Muzeum wynikało z autentycznego zapotrzebowania na tego typu instytucję kultury wśród społeczeństwa mieleckiego.
Tradycje muzealnicze w Mielcu sięgają czasów I wojny światowej. Wtedy to właśnie,
w 1916 r. utworzono w mieleckim gimnazjum muzeum legionowe, które upamiętniało walki toczone na frontach wojny, biorących w niej udział uczniów i nauczycieli oraz inne ważne wydarzenia. Zgromadzono w nim liczne eksponaty w postaci korespondencji wojennej, kalendarzy, gazet, plakatów, odznak, medalików, monet, medali, kul karabinowych, szrapneli, patronów, zdezelowanej broni palnej, bagnetów, polowych naczyń, wyposażenia i elementów umundurowania.
Licznie reprezentowane były zdjęcia frontowe kolegów, kartki pocztowe, kalendarzyki, rysunki, mapy, wydawnictwa NKN-u itp.
To ważny przyczynek w kontekście zbliżającej się 100 rocznicy odzyskania niepodległości.
Myśl o potrzebie utworzenia w Mielcu placówki muzealnej zaistniała także po II wojnie światowej. Początkowo nie sprzyjały temu ciężkie czasy stalinowskie, brak wolności i swobód obywatelskich. Dopiero rok 1956 i słynna „odwilż październikowa” zmieniły nastawienie społeczeństwa mieleckiego w tej sprawie.
W 1964 r. założono Towarzystwo Miłośników Ziemi Mieleckiej im. Władysława Szafera. Stało się to na fali oficjalnych, ogólnopaństwowych przygotowań do obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego. Wśród działających w jego składzie sekcji powołano do życia również Sekcję Muzealną, którą kierowali: Mirosław Maciąga, nauczyciel historii i Wiktor Jaderny, znany mielecki fotograf. Wydarzeniem o szczególnej wadze i znaczeniu w życiu całego miasta, było zorganizowanie w dniach 10-17.12.1967 r. w Sali Królewskiej budynku ówczesnej Powiatowej Rady Narodowej (dziś Państwowa Szkoła Muzyczna) „Wystawy pamiątek Towarzystwa Miłośników Ziemi Mieleckiej”. Zaprezentowano na niej ok. 500 eksponatów wybranych z ok. tysiąca, jakie już znalazły się w zasobach tworzonego muzeum TMZM. To właśnie wydarzenie uznać należy za oficjalny początek działalności Społecznego Muzeum TMZM. W Kronice późniejszego Muzeum Regionalnego jego dyrektor Henryk Momot zapisał: W historii muzeum notujemy fakt zorganizowania przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Mieleckiej wystawy pamiątek regionu w dniach 10-17 grudnia 1967 roku. To wydarzenie należy uznać za narodziny mieleckiego muzeum.Gościem szczególnym na wystawie był profesor Władysław Szafer, znany botanik.
Utworzone 1.01.1978 r. Muzeum Regionalne przejmowało sukcesywnie w depozyt zbiory Muzeum Społecznego. Rozwój Muzeum w kolejnych latach ilustruje dobrze systematyczny przyrost muzealiów. O ile w roku 1983 było ich 3.521, to w końcu 2017 r. jest to już cyfra 36.324. Pozyskiwanie odbywa się w zasadzie w dwojaki sposób: poprzez dary i przekazy oraz zakupy. Wśród darczyńców wymienić należy zarówno osoby fizyczne, jak i instytucje, m.in.: Zofię i Jerzego Dębickich, Stefana Przybyłkiewicza, Wiktora Jadernego, Teresę i Władysława Wydrów, Mirosława Maciągę, Helenę Pawlikowską, Jana Strzępka, Danutę Kostecką, Wiktorię i Emila Helwinów, Wojciecha Kulawskiego, Magdalenę Jaderny-Budzoń, Janusza Strzałę, Jerzego Jarosza, Stanisława Brekiesza, Jana Kiełba, Zofię Figwerową, Zofię Działowską, Annę Jagiełko-Miś i wielu, wielu innych, których nie sposób wymienić.
Od początku istnienia Muzeum borykało się z problemami lokalowymi. Początkowo jego siedzibę stanowiło kilka pomieszczeń w budynku przy ul. Mickiewicza 13, przejętych po Urzędzie Stanu Cywilnego i Biurze Meldunkowym, o łącznej powierzchni 91 m2. Tam też otwarto 22.03.1979 r. pierwszą wystawę zatytułowaną „Dary dla Muzeum Mieleckiego”. Chciano w ten sposób zaprezentować choć część z przejmowanych systematycznie zbiorów i uhonorować zarazem ofiarność społeczeństwa mieleckiego. Ponieważ pomieszczenia przy ul. Mickiewicza nie spełniały żadnych wymogów wystawienniczo-ekspozycyjnych i magazynowych, traktowano je więc od samego początku jako tymczasowe. Rozpoczęto jednocześnie starania o przekazanie na potrzeby muzealne Pałacyku Oborskich, zabytkowego obiektu z XIX-XX w., a zajmowanego wówczas przez biura MPGK. Zaowocowało to ostatecznie podjęciem przez Miejską Radę Narodową uchwały z dnia 20.09.1983 r., na mocy której obiekt ten miał zostać przekazany na siedzibę Muzeum Regionalnego.
W międzyczasie, na potrzeby muzeum przekazano uratowaną od rozbiórki dom mieleckich fotografów Augusta i Wiktora Jadernych z istniejącym tam unikalnym w skali całego kraju przeszklonym atelier fotograficznym. Po przeprowadzonym remoncie „Jadrnówka” została uroczyście otwarta 5.05.1987 r., co poprawiło nieco sytuację lokalową Muzeum, głównie warunki ekspozycyjne. Nadal jednak odczuwano brak zaplecza magazynowego oraz brak centralnego ogrzewania, co znacznie pogarszało sytuację przechowywanych zbiorów.
Dnia 1.10.1998 r. wmurowano tablicę pamiątkową na jej elewacji z okazji setnej rocznicy powstania zakładu fotograficznego Jadernych. Dzisiaj jest to filia Muzeum i mieszczą się tam zbiory fotograficzne. W chwili obecnej obiekt jest po generalnym remoncie. Jego uroczyste otwarcie miało miejsce 8-9.09.2011 r.
Z kolei od 1996 r. rozpoczęto w Pałacyku Oborskich prace remontowo-konserwatorsko-adaptacyjne. Bryle budynku przywrócone zostały historyczne kształty z początku XX w. Pałacyk Oborskich został oddany do użytku 22.06.2001 r. Wielką zasługę w tym, iż oba te obiekty wyglądają dzisiaj tak wspaniale ma ówczesny dyrektor SCK Jacek Tejchma.
Poprawiły się tym samym w sposób zdecydowany warunki lokalowe Muzeum, które od 1.01. 1998 r. działa w strukturach formalno-prawnych SCK.
Jubileusz to także ludzie związani z Muzeum oraz wydarzenia muzealne o różnorakim charakterze. Trzeba koniecznie przypomnieć w tym miejscu pierwszego dyrektora Muzeum Regionalnego Henryka Momota, zmarłego w 1993 r. To on był organizatorem placówki, borykał się z trudnościami lokalowymi, czasem z niezrozumieniem, urządzał pierwsze wystawy. Z zestawienia wynika, iż przez muzealne szeregi przewinęło się od 1978 r. do dzisiaj 42 pracowników. Zorganizowano dotąd 270 wystaw, które jak się szacuje zwiedziło ok. 172 tyś. osób, wydano 59 publikacji książkowych z historii regionalnej.
Na przestrzeni 40 lat mieleckie Muzeum Regionalne przekształciło się z małej, jednoosobowej instytucji bazującej na społecznych zbiorach, w placówkę wielodziałową, liczącą dzisiaj kilkadziesiąt tysięcy eksponatów, z archiwum i biblioteką regionalną, użytkującą dwa zabytkowe obiekty: Pałacyk Oborskich i „Jadernówkę” oraz prowadzącą działalność popularyzatorską, edukacyjną, naukowo-badawczą i wydawniczą, realizującą politykę historyczną na bazie historii lokalnej.
Uświetnieniem jubileuszu 40-lecia Muzeum będzie otwarcie wystawy poświęconej doskonałemu, mieleckiemu artyście-drzeworytnikowi Władysławowi Żurawskiemu, która będzie połączona z promocją albumu autorstwa dr Jerzego Skrzypczaka o jego twórczości i drodze artystycznej. Wystawa została zorganizowana także dla uczczenia 130 rocznicy urodzin artysty i 55 rocznicy śmierci. Udział w wernisażu zapowiedziała także jego rodzina.
JS
