Problem dużego zanieczyszczenia powietrza w Mielcu trwa już około 20 lat. Podmiotem, który wywiera największy wpływ na te zanieczyszczenia jest Kronospan. Formalnie rzecz biorąc mamy do czynienia z Kronospan Mielec Sp. z o.o., ale w skład przedsięwzięcia wchodzi całkiem spora liczba zależnych bądź współpracujących spółek.
Kronospan jest dużą korporacją produkującą głównie płyty drewnopochodne, która posiada swoje oddziały w wielu krajach.
Zakłady Kronospan w Polsce (o różnym profilu działalności) zlokalizowane są w Mielcu, Szczecinku, Strzelcach Opolskich, Pustkowie. Rozwój korporacji Kronospan mocno związany jest z przedsiębiorcą z Slazburga Peterem Kaindlem, a właściwie z rodziną Kaindlów, która w branży produkcji płyt drewnopodobnych działa już od dziesiątków lat. Przedstawiciel tej rodziny, zmarły w ub. roku Ernst Kaindl, stał na czele bliźniaczego holdingu Swiss Krono Group, posiadającego zakład w Żarach (woj. lubuskie).
Przez długi okres czasu lokalna społeczność Mielca i okolic nie była w pełni świadoma zagrożeń, jakie niosą ze sobą emitowane przez Kronospan zanieczyszczenia. Dopiero w ostatnich latach świadomość mieszkańców w tym zakresie wzrasta, do czego przyczyniają się głównie działania zwykłych mieszkańców, w tym osób mających szeroką wiedzę na temat problemu. Tysiące osób obserwuje poczynania zakładu na jednej z facebookowych grup „Blokada truciciela Melnoxu. Czas najwyższy rozwiązać ten śmierdzący problem” założonej przez Piotra Kozuba i Przemysława Strzępkę dnia 13.12.2017 (liczącej na dzień 04.08.2018 ponad 19 tys. uczestników), na której znaleźć można wiele różnorodnych informacji m.in. na temat zanieczyszczeń wydobywających się z emitorów zakładu.
Pewien przełom, jeśli chodzi o poszerzenie wiedzy mieszkańców nastąpił w kwietniu 2016r., kiedy to Inspekcja Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska przeprowadza wymuszoną interwencjami mieszkańców kontrolę w Kronospan Mielec – tym razem postanawia dokładniej przeanalizować skład zawiesiny pyłowo-gazowej i angażuje specjalistyczną aparaturę taką jak: spektrometr z detektorem gazów niebezpiecznych i detektor fotojonizacyjny do monitorowania Lotnych Związków Organicznych, które wykazują coś, czego nie ma w pozwoleniu lub jest ujęte ogólnikowo. Ponadto, przeprowadza badania sensoryczne (organoleptyczne) i stwierdza znaczne zadymienie okolicy, wyczuwalne odory o dużej intensywności, które powodują łzawienie oraz podrażnienie dróg oddechowych objawiające się pieczeniem i drapaniem w gardle – cytat z protokołu. Swoje obawy i niepokojącą diagnozę z pomiarów przekazuje pilnie do Marszałka prosząc tym samym o nałożenie dodatkowych obowiązków (np. ciągłych pomiarów LZO) i wykonania pełnego studium, ale departament OŚ przy UMWP odpowiada wyrachowanymi regułkami typu „Brak podstaw prawnych do nałożenia dodatkowych obowiązków” i mówiąc ogólnie „każe czekać”. Podczas tej kontroli wykryto takie substancje jak: węglowodory alifatyczne C6-C12, węglowodory aromatyczne (benzen, toluen, etylobenzen, m+p-ksylen, o-ksylen), styren, TVOC – węgiel organiczny, terpeny alfa i beta, Pinen, Limonen. Wśród nich toluen, ksylen i formaldehyd – to najniebezpieczniejsza trójka substancji składających się na LZO.
Podczas kontroli prowadzonej przez inspektorów WIOŚ w Kronospan Mielec od 26 stycznia do 28 lutego 2018 roku wykryto przekroczenia, po których zapadła decyzja (dnia 19.04.2018) o karze dla zakładu w wysokości ok. 1000 zł za każdy dzień, w którym przekroczenie wystąpiło. Postępowanie administracyjne, na dzień 02.06.2018 było w toku, ponieważ Kronospan w dniu 07.05.2018 odwołał się od decyzji inspektoratu. Okazało się, że z emitora suszarni włókien I stopnia na linii do produkcji płyt MDF, w powietrze wypuszczano dwutlenek siarki, tlenki azotu i tlenek węgla w ilościach przekraczających dopuszczalne normy emisji.
W Mielcu odbywały się protesty przeciwko zanieczyszczaniu powietrza przez Kronospan. W dniu 11.12.2015r. odbyła się blokada ronda w niedalekiej odległości od zakładu – pikieta pod hasłem „Stop trucicielom! Wszyscy mówimy NIE dla zatruwania powietrza, którym oddychamy my i nasze dzieci.” (działania Stowarzyszenia AERIS i Odrodzonego Mielca).
W dniu 25.03.2018 odbył się w Mielcu „Wielki Protest” pod hasłem „Ku wolności od Kronobyla”, w którym uczestniczyło około 15 tys. osób (co stanowi ok. ¼ populacji miasta). W tym masowym proteście brali udział mieszkańcy, przedstawiciele władz samorządowych i stowarzyszeń (gościnnie także przedstawiciele stowarzyszenia SIS Terra ze Szczecinka). Kolejny protest odbył się 10.06.2018 (ok. 3 tys. uczestników), a tym razem głównym przesłaniem protestu był sprzeciw przeciwko niewystarczającym działaniom władz w odniesieniu do problemu.
Działaniom Kronospanu uważnie przygląda się Stowarzyszenie „Specjalna Strefa Ekologiczna”, które działa na rzecz czystego środowiska i budowy świadomości ekologicznej lokalnej społeczności. Na słowa uznania zasługuje wiele osób działających na rzecz czystości powietrza w Mielcu, w tym prezes stowarzyszenia Mikołaj Skrzypiec oraz wiceprezes Piotr Tabor (stan na dzień 14.08.2018), bardzo mocno angażujący się w te działania.
W walce o czystość powietrza w Mielcu ważną rolę odegrało stowarzyszenie Aeris, pod którego petycją w sprawie poprawy jakości powietrza z 2015 r. (przekazaną Marszałkowi Województwa Podkarpackiego i Prezydentowi Mielca) podpisało się ok. 20 tys. osób. Petycja ta została przekazana Ministrowi Środowiska przez Janusza Wronę podczas nadzwyczajnej sesji Rady Miasta Mielca w dniu 21.04.2018r.
Działalność mającą na celu poprawę jakości powietrza w Mielcu wspiera także stowarzyszenie „Odrodzony Mielec”, z jego prezesem Grzegorzem Ziomkiem na czele.
W dniu 20.03.2018 odbyła się w Mielcu Rozprawa administracyjna związana z procedowaniem zmiany pozwolenia zintegrowanego dla Kronospan Mielec, w której wzięło udział około 200 osób. W Rozprawie tej aktywnie uczestniczyli Dorota Chorązka, Janusz Wrona, Grzegorz Ziomek, Łukasz Przybyło, Mikołaj Skrzypiec, Przemysław Witek i inni.
Pewne grono osób aktywnie uczestniczyło w różnych wydarzeniach związanych z walką o poprawę jakości powietrza w Mielcu jak spotkanie z wicepremier Beatą Szydło w dniu 12.05.2018 (rozmowy kuluarowe aktywistów z Panią Premier), programach telewizyjnych nagranych w Mielcu przez TVP Info czy TV Trwam, debacie na temat zmian prawnych dotyczących jakości powietrza w dniu 10.07.2018, a także podczas organizowania protestów, rozprowadzania plakatów i ulotek, itd.
W ramach Mieleckiego Budżetu Obywatelskiego na rok 2016 (projekt „CZYSTE POWIETRZE W BEZPIECZNYM MIEŚCIE”) zakupiono mobilną stacja monitoringu powietrza, która w 2017r. rozpoczęła pomiary jakości powietrza nad Mielcem. Za pomocą mobilnej stacji monitoringu zainstalowanej na przyczepie samochodowej można wykonywać pomiary zawartości w powietrzu pyłów PM 2,5 i PM 10, LZO (lotnych związków organicznych) oraz benzo(a)pirenu, a także pomiary natężenia hałasu i badania meteorologiczne. Wyniki przeprowadzanych pomiarów są dostępne online, ale mieszkańcy mają zastrzeżenia, co do przerw w pracy stacji oraz jej lokalizacji (mobilności uwzględniającej kierunek wiatru).
Kronospan jest zakładem mogącym działać tylko na podstawie pozwolenia zintegrowanego. Pozwolenie to opracowywane jest w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego, a sam Marszałek Województwa je podpisuje.
Kronospan Mielec produkuje głównie płyty wiórowe, płyty MDF oraz dekoracyjny papier impregnowany używany do ich laminowania. W 2015r. wydano pozwolenie zintegrowane dla tego zakładu zezwalające na prowadzenie instalacji do produkcji płyt wiórowych i płyt MDF o łącznej zdolności produkcyjnej 2900 m3/dobę, instalacji do spalania paliw o nominalnej mocy dostarczonej w paliwie 129,03 MWt i instalacji do wytwarzania organicznych substancji chemicznych o wydajności nominalnej 160 Mg/dobę (Mg = tona). Instalacja do produkcji płyt drewnopodobnych składa się z:
– linii do produkcji płyt wiórowych o zdolności produkcyjnej 2400 m3/dobę
– linii do produkcji płyt MDF o zdolności produkcyjnej 500 m3/dobę
– linii do produkcji papieru dekoracyjnego o zdolności produkcyjnej 240 000 000 m2/rok.
Dopuszczalne wielkości emisji, przyznane w pozwoleniu z 2015r., z samej tylko instalacji do produkcji płyt drewnopodobnych to :
AMONIAK: 217ton/rok
DWUTLENEK AZOTU: 455 ton/rok
DWUTLENEK SIARKI: 167 ton/rok
FORMALDEHYD: 79 ton/rok
PYŁ OGÓŁEM: 370 ton/rok
PYŁ ZAWIESZONY PM10: 212 ton/rok
PYŁ ZAWIESZONY PM2.5: 96 ton/rok
TLENEK WĘGLA: 2057,5 ton/rok
We wniosku o udzielenie pozwolenia zintegrowanego procedowanym w latach 2017/2018 (w związku z wdrożeniem instalacji UTWS w maju 2018r. zawierającej m.in. dopalacz termiczny gazów i elektrofiltr wychwytujący pyły), który był rozpatrywany w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego, spółka wnioskowała o częściowe zwiększenie limitów emisyjnych gazów i wykazywała redukcję emisji pyłów. Przykładowe wzrosty emisji wg ulotki rozdawanej przed protestem w dniu 10.06.2018 w Mielcu oraz danych z UMWP (wartości sumaryczne) to: dwutlenek azotu z 460,22 ton/rok do 645,71 ton/rok, dwutlenek siarki z 178,09 ton/rok do 392,98 ton/rok, amoniak z 217 ton/rok do 219,30 ton/rok. Ponadto zakład po raz pierwszy wykazuje w tym wniosku emisję LZO (całkowite) na poziomie do 1020 ton/rok.
Niepokojące są planowane wzrosty zużycia materiałów i paliw takich jak m.in.: BIOMASA – z 300 000 ton/rok do 400 000 ton/rok, ŻYWICE – z 125 000 ton/rok do 150 000 ton/rok, UTWARDZACZ/MOCZNIK – z 5500 ton/rok do 12000 ton/rok.
Z analizy właściwych dokumentów wynika, że Kronospan Mielec jest i może nadal być ogromną spalarnią paliw o sumarycznej mocy grzewczej prawdopodobnie przekraczającej moc 7-miu działających w 2018r. spalarni śmieci w Polsce razem sumowanych. Niestety zakład posiłkuje się polskim ustawodawstwem oraz dyrektywą UE i konkluzją BAT, które (co kontrowersyjne) nie pozwalają stosować zakazu sumowania (tzw. salami slicing) dla tego typu spalarni w zakładach przetwórstwa drzewnego i tym samym nie podlega pod rygorystyczne standardy emisyjne dla dużych obiektów energetycznych jak np. spalarnie śmieci czy też elektrownie. „Salami slicing” to praktyka polegająca na dzieleniu przedsięwzięcia na mniejsze części, co jest sprzeczne z wymogami Dyrektywy Rady 2011/92/UE. Zakład jest dużym obiektem energetycznego spalania jeśli zsumuje się moce poszczególnych obiektów (posiada moc nominalną powyżej 100 MWt). W związku z tym powinien podlegać wymogom Dyrektywy wykonawczej Komisji UE 2017/1442 z dnia 31.07.2017. Nie znalazło to odzwierciedlenia w zmianie pozwolenia zintegrowanego dla Kronospan Mielec Sp. z o.o. z dnia 20.06.2018. (str. 82 Decyzji OS-I.7222.3.7.2017.DW), gdzie w uzasadnieniu czytamy o tym, że: „ze względów technicznych nie ma możliwości wspólnego odprowadzania gazów spalinowych z obu wytwornic” (chodzi o Wytwornice Ciepła Technologicznego) co jak się wydaje jest koronnym argumentem na brak narzucenia na zakład wymogów jak w BAT LCP (Dyrektywa wykonawczej Komisji UE 2017/1442 z dnia 31.07.2017). Pojawiają się duże wątpliwości, co do takiej interpretacji przepisów.
Podsumowując, z analizy właściwych dokumentów wynika, że oddziaływanie Kronospanu Mielec na środowisko może być teoretycznie mniejsze niż do tej pory, jeśli chodzi o pyły (po uruchomianiu UTWS w maju 2018), ale nadal ogromne, jeśli chodzi o emisję gazów. Bardzo niepokojące z perspektywy mieszkańców Mielca jest to, że zakład wnioskuje o wzrosty poziomów emisji pewnych substancji.
Mieszkańcy oczekują od władz radykalnych, szybkich działań zmierzających najlepiej do zamknięcia zakładu Kronospan w Mielcu, albo, co najmniej, do ograniczenia jego oddziaływania do minimum. Do tego nawiązywało hasło przewodnie protestu, który odbył się 10.06.2018 „Podpisujesz = Przegrywasz”. W proteście tym wzięło udział około 3 tys. ludzi (różnie szacuje się tą liczbę).
Protest rozpoczął się pod pomnikiem Wolności w Mielcu (przemawiali Piotr Tabor, Piotr Kozub, Magdalena Chojnacka, Jarosław Szczerba, Szymon Kuś, Dorota Chorązka i delegaci z Żar) a zakończył pod Urzędem miasta w Mielcu, gdzie przekazano p.o. prezydenta Mielca Fryderykowi Kapinosowi 8 postulatów, dotyczących: żądań zmian w prawie lokalnym jak zakaz emisji szkodliwych substancji typu formaldehyd, zmiany ograniczające rozbudowę zakładu (przyp. autora: mogą to być np. zmiany w planowaniu przestrzennym, zakazy spalania odpadów, monitoring wizyjny stref przemysłowych), zmian w prawie państwowym (zaliczenie zakładu do dużych obiektów energetycznego spalania, przez co podlegałby pod znacznie surowsze standardy emisyjne), utworzenia delegatury WIOŚ w Mielcu, sprzeciw eutanazji osiedla Mościska, zakazu spalania w piecach zakładu odpadów drewnopodobnych (przyp. autora: chodzi o ścinki płyt drewnopodobnych czy pył z ich szlifowania), sprzeciw wobec podziałowi inwestycji skumulowanej (przyp. autora: chodzi o zastosowanie przepisów zabraniających „salami slicing”), braku zgody na wydanie kolejnego pozwolenia zintegrowanego (przyp. autora: i tak je wydano w dniu 20.06.2018) bez nakazu pełnej hermetyzacji zakładu i jego składowisk oraz ograniczenia emisji wszystkich zanieczyszczeń gazowych, o co najmniej 90% w stosunku do obecnych.
Zgoda na zanieczyszczanie miasta pochodzi od władz a szczególnie od Marszałka Województwa Podkarpackiego, który zatwierdza właściwy do tego dokument, czyli pozwolenie zintegrowane. Tak zanieczyszczonym powietrzem mieszkańcy Mielca oddychają już od około 20 lat i wielu z nich oczekuje wręcz odszkodowania od zakładu za te lata trucia.
Nie wiadomo ile jaszcze takich lat przed społecznością lokalną Mielca i okolic, jeśli nie nastąpi radykalne ograniczenie oddziaływania zakładu na środowisko naturalne. Takie ograniczenie jest możliwe – wystarczy zastosować odpowiednie instalacje utylizujące LZO, itd. np. takie jak zastosowano w fabrykach koncernu w Austrii lub Niemczech. Dla mieszkańców satysfakcjonujące jest tylko rozwiązanie polegające na tym, że Kronospan wyniesie się z miasta, albo może tu pozostać tylko w przypadku, gdy naprawdę stanie się dobrym sąsiadem i ograniczy swoja uciążliwość, poziomy emisji, do minimum. Mieszkańcy apelują do obecnych władz miasta, Marszałka Województwa Podkarpackiego, czy też Ministra Środowiska o wprowadzenie zmian prawa ochrony środowiska by nie pozwalało funkcjonować na dotychczasowych zasadach zakładom przetwórstwa drzewnego. W roku bieżącym (2018) pojawiła się wola polityczna do wprowadzenia nowelizacji ustawy „Prawo ochrony środowiska” pozwalającej na wprowadzenie ciągłego monitoringu emisji zanieczyszczeń powietrza w zakładach przetwórstwa drzewnego (przez Marszałka województwa, ze względu na szczególne względy ochrony środowiska) i ponownego obiegania się o uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny (ścinki, czy pył ze szlifowania mogą nie być uznawane).
Zmiany te zostały wprowadzone w ustawie uchwalonej przez Sejm w dniu 20.07.2018: „Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach”, którą niedługo potem prezydent podpisał. Wg tej ustawy uznanie albo odmowa uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny następuje w drodze decyzji marszałka województwa wydawanej po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Wszystkie zainteresowane podmioty w Polsce zostały zmuszone do ponownego ubiegania się o uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny, ponieważ dotychczasowe uznania wygasają w przeciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Zmodyfikowana została tzw. milcząca zgoda marszałka województwa przy uznawaniu przedmiotu lub substancji za produkt uboczny. Ponadto do ustawy Prawo ochrony środowiska w Art. 211 po ust. 5 dodano ust. 5a w brzmieniu: „W pozwoleniu zintegrowanym można określić – dla instalacji wymagających uzyskania pozwolenia zintegrowanego – zakres i sposób monitorowania wielkości emisji w zakresie wykraczającym poza wymagania dotyczące monitorowania określone w konkluzjach BAT, jeżeli przemawiają za tym szczególne względy ochrony środowiska.”
Podczas procedowania tej ustawy podczas obrad jednej z podkomisji uczestniczyli przedstawiciele strony społecznej z Mielca (m.in. Mikołaj Skrzypiec), Szczecinka i Żar.
Definicja biomasy zawierającej lub nie zawierającej ścinki i pył drzewny ze szlifowania, cięcia płyt wiórowych czy MDF zawierający kleje, żywice, a używanej jako paliwo spalane w zakładach produkujących płyty drewnopodobne była wątpliwa jeśli chodzi o jej interpretację. W dniu 26 lutego 2018 r. zapadł niekorzystny wyrok NSA w zakresie definicji biomasy.
W 2018r. pojawiła się w Sejmie Interpelacja nr 21265 w sprawie ujednolicenia definicji biomasy. Poniżej fragment z odpowiedzi Ministerstwa Środowiska na nią:
„Podkreślenia wymaga, że zgodnie z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 marca 2018 r. w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urządzeń spalania lub współspalania odpadów (Dz. U. poz. 680) w zakres definicji biomasy przyjętej na potrzeby określenia wymagań emisyjnych dla instalacji spalania paliw wchodzą określone odpady drewna, a nie odpady zawierające w swoim składzie drewno.”
W konsekwencji doszło do sytuacji, w której Ministerstwo Środowiska zinterpretowało przepisy w ten sposób, że odpady drewnopodobne nie mogą wchodzić w skład biomasy przeznaczonej do spalania w instalacjach zakładów produkujących płyty drewnopodobne.
Brakuje narzucenia rygorystycznych wymogów utylizacji LZO wewnątrz tego typu zakładów przy użyciu najlepszych dostępnych technik jak systemy dopalające LZO, ew. w niektórych przypadkach katalizatory czy biofiltry. Wielce pomocna byłaby zmiana prawa w pewnym zakresie dotyczącym tematu, aż na poziomie prawodawstwa Unii Europejskiej, tzn. zmniejszenie poziomów emisji (BAT-AEL) w dyrektywie UE 2015/2119 z dnia 20 listopada 2015 r. ustanawiającej konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do produkcji płyt drewnopochodnych.
Na kilka dni przed zaplanowanym drugim protestem (z dnia 10.06.2018) rozpoczęła się intensyfikacja działań lokalnej i wojewódzkiej administracji publicznej w sprawie uciążliwego dla mieszkańców Mielca oddziaływania zakładu Kronospan. Prezydent Miasta zorganizował spotkanie tzw. komisji roboczej ds. czystości powietrza. W Urzędzie Miejskim w Mielcu, we wtorek 5 czerwca spotkali się radni miejscy, przedstawiciele mieszkańców, a także pełniący funkcję prezydenta Mielca, Fryderyk Kapinos. Było to pierwsze oficjalne spotkanie „Zespołu roboczego ds. Czystości Powietrza” w pełnym składzie, który powołał pełniący Funkcję Prezydenta Mielca Fryderyk Kapinos. Na spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele strony społecznej m.in. Dorota Chorązka, Janusz Wrona, Szymon Kuś, Radni Miejscy, starosta mielecki Zbigniew Tymuła, i pełniący funkcję Prezydenta Mielca Fryderyk Kapinos. Wśród poruszanych podczas spotkania tematów były m.in.: informacja o aktualnym przebiegu procesu legislacyjnego poselskiego projekt Ustawy o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach, informacja w przedmiocie złożonego przez firmę KRONOSPAN wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji Prezydenta Miasta Mielca o środowiskowych uwarunkowaniach po przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięcia polegającego na: „Modernizacji instalacji produkcji płyt wiórowych zakładu Kronospan Mielec Sp. z o.o.” oraz informacja WIOŚ w zakresie wyników ostatnich przeprowadzonych kontroli instalacji Kronospan Mielec Sp. z o.o. oraz etapu postępowania administracyjnego w zakresie wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej w związku ze stwierdzonymi przekroczeniami dopuszczalnych emisji na emitorze E101.
W pozwoleniu zintegrowanym dla Kronospan Mielec procedowanym w 2018r. teoretycznie Marszałek Województwa mógł ustalić rozmiary emisji LZO (w tym formaldehydu) nawet na poziomach wartości minimalnych wynikających z dyrektywie UE 2015/2119 z dnia 20 listopada 2015 r., ale to niestety jest raczej niemożliwe z powodu jak to określił Dyrektor Departamentu O.Ś. UMWP Andrzej Kulig „praw nabytych” przez zakład.
W zmianie pozwolenia zintegrowanego dla Kronospan Mielec z dnia 20.06.2018 pozwolono spółce przykładowo na dopuszczalną emisję 200 mg/Nm3 całkowitych LZO z suszarni wiórów UTWS (emitor E-5, punkt II.1.1.A decyzji), podczas gdy w konkluzjach BAT z 2015r. dla producentów płyt drewnopodobnych podano przedział 20-200 mg/Nm3 dla emisji z suszarni dla płyty wiórowej (BAT17). Zatem dopuszczono maksymalny poziom emisji całkowitych LZO na jaki pozwalają przepisy UE. Następny przykład. Dla płyt z włókien (MDF, emitory E-101 i E-102, suszenie włókien I i II stopień) pozwolono spółce na dopuszczalną emisję 120 mg/Nm3 całkowitych LZO z danej suszarni włókien od 01.11.2019 (punkt II.1.1.A decyzji), podczas gdy w konkluzjach BAT z 2015r. dla producentów płyt drewnopodobnych podano przedział 20-120 mg/Nm3 dla emisji z suszarni dla płyty z włókien (BAT17). Zatem także dopuszczono maksymalny poziom emisji całkowitych LZO na jaki pozwalają przepisy unijne. Podobna sytuacja jest dla dopuszczalnych poziomów emisji formaldehydu z w/w emitorów – wartości bliskie maksymalnych bądź maksymalne na jakie pozwalają przepisy UE (konkluzje BAT).
W dniu 08.06.2018r. spółka Kronospan Mielec planowała zorganizować spotkanie, na które zaprosiła przedstawicieli rad osiedli i chętnych mieszkańców do wysłuchania przekazu o płynących korzyściach z modernizacji zakładu. Na spotkaniu to przybyli marszałek Władysław Ortyl i p.o. prezydenta Mielca Fryderyk Kapinos, a przedstawiciele strony społecznej po burzliwych konsultacjach wycofali się ze spotkania w ostatniej chwili i nikt z nich nie przybył do Kronospanu z uzasadnionych przyczyn.
W celu zwiększenia świadomości społeczeństwa, jeśli chodzi o możliwość radykalnego ograniczenia odziaływania zakładów typu Kronospan Mielec Sp. z o.o. warto wymienić, czego m.in. dokonano w zakładach Kaindla podobnych do zakładu w Mielcu, które funkcjonują w okolicach Salzburga (na podst. komentarza Łukasza Przybyło):
– posiadają zaawansowane instalacje chroniące środowisko, a tym samym zdrowie i życie ludzi
– funkcjonują tam urządzenia odpylające, ale przede wszystkim instalacje do oczyszczania gazów odlotowych, na każdym etapie produkcji
– posiadają trzykomorowe systemy dopalania spalin
– elektrofiltry na tych etapach produkcji, gdzie istnieje zagrożenie pylenia
– monitoring ciągły na emitorach
– w zakładach Salzburgu nie mogą być spalane odpady z płyt wiórowych.
W zakładach produkujących płyty drewnopodobne, dużym problemem jest także spora ilość dopuszczanych awaryjnych godzin pracy dla emitorów.
Ważną sprawą jest także radykalne zwiększenie uprawnienia kontrolnych WIOŚ i doprowadzenie do tego, aby była to służba całodobowa. Zapowiedź tego typu reformy tej służby padła na nadzwyczajnej sesji Rady Miasta Mielca z ust Ministra Środowiska Henryka Kowalczyka w dniu 21.04.2018r. Inne obietnice ministra, które na tej sesji padły to stały monitoring emisji zanieczyszczeń i wyższe kary pieniężne dla przedsiębiorstw zanieczyszczających środowisko.
Podobno inspiracją dla starań o wprowadzenie tych zmian była m. in. sytuacja w Mielcu i protesty mieszkańców miasta i okolic dotyczące zanieczyszczenia powietrza przez Kronospan.
Sejm RP uchwalił dwie ustawy, w których zrealizowano zapowiedzi Ministra Kowalczyka. Pierwsza z nich to „Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw”, która została podpisana przez prezydenta RP w lipcu 2018, a co do zasady ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. z wyjątkiem niektórych jej artykułów. Druga to, powyżej opisana, „Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach”, podpisana przez prezydenta RP początkiem sierpnia 2018r., która wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Posiłkując się informacją dostępną na stronie internetowej Prezydenta RP, zmiany w „Ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw” można ująć skrótowo tak:
1. Kontrole prowadzone przez wyspecjalizowane zespoły kontrolne złożone z inspektorów z różnych terytorialnie WIOŚ
2. Kontrole WIOŚ w systemie całodobowym
3. Możliwość kontroli interwencyjnych przez inspektorów bez wcześniejszego zawiadomienia o zamiarze jej przeprowadzenia
4. Rozszerzenie uprawnień inspektorów podczas wykonywania kontroli, o m.in. możliwość przeprowadzenia czynności kontrolnych z użyciem bezzałogowych statków powietrznych (dronów), wzmocnienie już istniejącego uprawnienia inspektora do wzywania i przesłuchiwania osób, nakazywanie wstrzymania ruchu lub uruchomienia instalacji lub urządzenia, możliwość wydawania przez WIOŚ w trakcie kontroli decyzji wstrzymującej działalność stwarzającą zagrożenie zdrowia lub życia albo zagrożenie zniszczenia środowiska – w rygorze natychmiastowej wykonalności
5. Ściganie przestępstw przeciwko środowisku, w tym wnoszenie i popieranie aktów oskarżenia.
6. Umożliwienie prowadzenia innych czynności poza trybem kontrolnym z wykorzystaniem m.in. obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych, w tym bezzałogowych statków powietrznych, obrazu zdarzeń oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom
7. Wprowadzenie procedury postępowania z zatrzymywanymi pojazdami transportującymi odpady z naruszeniem przepisów i dalszego sposobu postępowania z odpadami
8. Zwiększenie wysokości stawek administracyjnych kar pieniężnych wymierzanych za naruszenia wymagań ochrony środowiska
9. Objęcie działaniami edukacyjnymi z zakresu korzystania ze środowiska innych organów i instytucji (np. Krajową Administrację Skarbową, Inspekcję Transportu Drogowego, Straż Graniczną, Policję, Prokuraturę, sądownictwo, samorządy) oraz przedsiębiorców.
W dniu 10.07.2018r. w Mielcu obyła się debata dotycząca czystości powietrza, zorganizowana w SCK przez Urząd Miejski. Przybyli przedstawiciele Rządu, samorządowcy, aktywiści społeczni, mieszkańcy Mielca i przedstawiciele Zakładu Kronospan w Mielcu, m.in. Piotr Woźny (pełnomocnik premiera ds. programu „Czyste Powietrze”), Andrzej Kulig (Dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska w Urzędzie Marszałkowskim). Debata trwała ponad 3 godziny – w jej trakcie podkreślano rangę zmian w przepisach dotyczących m.in. Inspekcji ochrony środowiska, jakie mają wejść w życie w całości od 1 stycznia 2019 r. Zwracano uwagę na zmianę podejścia w zakresie kontroli – WIOŚ będzie mógł bez zapowiedzi kontrolować firmy o każdej porze dnia i nocy. Cześć wypowiedzi dotyczyła programów zmierzających do ograniczenia tzw. niskiej emisji. Przedstawiciele strony społecznej wyrazili niezadowolenie z faktu podpisania dla firmy Kronospan nowego pozwolenia zintegrowanego. Po pytaniach mieszkańców, przedstawiciel Kronospanu Piotr Herchel potwierdził, że firma wniosła odwołanie od Decyzji o zmianie pozwolenia z 20.06.2018 i wyraził niezadowolenie firmy z zapisów dotyczących terminów realizacji monitoringu ciągłego i opinię, że dostawcy urządzeń dają zdecydowanie dłuższe terminy dostawy urządzeń, niż wynika to z ustaleń Urzędu Marszałkowskiego.
Marszałek Województwa Podkarpackiego Władysław Ortyl, na wniosek Kronospanu, końcem czerwca 2018r. nadał Decyzji o zmianie pozwolenia z 20.06.2018 rygor natychmiastowej wykonalności, co oznaczało, że zmodernizowana poprzez uruchomienie UTWS instalacja mogła legalnie pracować.
W dniu 07.08.2018r. Minister Środowiska podjął jednak decyzję o uchyleniu postanowienia Marszałka Województwa Podkarpackiego dotyczącej nadania rygoru natychmiastowej wykonalności Decyzji z dnia 20 czerwca 2018r. zmieniającej pozwolenie zintegrowane dla Kronospan Mielec Sp. z o.o. Minister nie przychylił się do argumentacji Marszałka polegającej na przyjęciu, że rygor natychmiastowej wykonalności wymaga nadania ze względu na niezbędność ochrony interesu społecznego. Zauważono, że emisje nie wszystkich substancji zostaną zmniejszone (np. wzrosnąć ma emisja tlenków azotu). Ponadto decyzja Ministra Środowiska uzasadniana jest tym, że strona postępowania Kronospan Mielec wniosła odwołanie od w/w decyzji z żądaniem zmiany orzeczenia, co oznacza, że nie zamierza ona wykonywać tej decyzji w całości, a zwłaszcza podjąć działań w celu spełnienia wymagań dotyczących monitoringu ciągłego emisji. Organ odwoławczy doszedł do wniosku, że w zaistniałej sytuacji trudno uznać, że za natychmiastowym wdrożeniem decyzji w życie przemawia interes strony Kronospan Mielec.
W dniu 08.08.2018r. w fabryce Kronospanu w Mielcu doszło do wybuchu oraz pożaru. Zakład opisał wydarzenie na swoim profilu na fb w następujący sposób: „W środę 8 sierpnia o godz. 6 rano nastąpiło planowane zatrzymanie instalacji UTWS, w celu wykonywania prac konserwacyjnych oraz przeglądu. Po schłodzeniu wnętrza suszarni do poziomu poniżej 60 stopni Celsjusza pracami objęto również klapy rewizyjne na stronie zimnej wymiennika ciepła. Około godz. 9.20 zauważono wydobywające się płomienie ognia przez w/w klapy rewizyjne. Wtedy natychmiast zadziałały instalacje gaśnicze funkcjonujące w suszarni i na miejsce powstania pożaru, została podana woda […] Do zdarzenia doszło, kiedy instalacja była wstrzymana. W trakcie awarii spaleniu uległy pozostałości materiału drzewnego z suszarni wiórów i wymiennika ciepła. W związku z tym, do atmosfery dostały się tylko takie substancje, które zostały ujęte w podpisanym niedawno Pozwoleniu Zintegrowanym. […] W związku z powyższym do atmosfery, pomimo przykrego efektu wizualnego, nie dostały się żadne niepożądane substancje. Potwierdzają to wizyty kontrolne, które odbyły się na terenie zakładu. Gościliśmy m.in. przedstawicieli Państwowej Inspekcji Pracy oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Nie wykazano żadnych nieprawidłowości. […] To zdarzenie miało charakter bezprecedensowy i zgodnie z protokołem pokontrolnym WIOŚ z 9 sierpnia nie było awarią przemysłową.”
Takie przedstawienie sprawy awarii przez Kronospan wzbudziło spore kontrowersje, wyrażone w licznych komentarzach na facebookowym profilu firmy. Przede wszystkim, warto zwrócić uwagę, że podczas pożaru nastąpiła emisja niezorganizowana substancji, mogły ulec spaleniu inne przedmioty niż biomasa, itd. W związku z tym przedstawianie przez zakład sytuacji jakoby „do atmosfery dostały się tylko takie substancje, które zostały ujęte w podpisanym niedawno Pozwoleniu Zintegrowanym” budzi wielkie wątpliwości. Kontrowersyjna jest także decyzja WIOŚ o nie uznaniu tego zdarzenia za awarię przemysłową.
Niektórzy aktywiści działający na rzecz czystego powietrza w Mielcu doradzali osobom przeciwstawiającym się powstaniu fabryki Kronospan w Chorzelach, która ma produkować płyty typu fornir czy sklejka. Być może opór niezbyt licznej grupy tamtejszych mieszkańców miał jakiś wpływ na zapisy w wydanej w 2018r. decyzji środowiskowej dla tej inwestycji. W decyzji tej ustalono, że:
– w rozwiązaniach technologicznych wymaga się stosowania najnowszych technologii ochrony powietrza i wód,
– w obszarach dostępności gazu ziemnego zaleca się stosowanie ogrzewania za pomocą kotłowni gazowych,
– w procesach technologicznych zaleca się stosowanie wód opadowych (po retencji) i powierzchniowych przy ograniczeniu korzystania z wód pitnych,
– nie dopuszcza się spalania i współspalania materiałów z zawartością substancji ropopochodnych, klejów, lakierów, żywic i innych substancji szkodliwych,
– zakazuje się przywożenia biomasy do spalania z zewnątrz. W kotle o mocy 49 MW można spalać wyłącznie biomasę czystą powstającą w wyniku obróbki drewna z terenu zakładu, w przypadku niedoboru biomasy, stosować spalanie gazu,
– biomasa przeznaczona do spalania winna być przed spaleniem odpowiednio wysuszona,
– wszystkie materiały mogące być źródłem zapylenia roznoszonego przez wiatr muszą być składowane w zamkniętych pomieszczeniach (hale lub zbiorniki).
Patrząc przyszłościowo, warto zastanowić się nad wprowadzeniem stałego monitoringu wizyjnego miejsc składowania niebezpiecznych odpadów na terenach zewnętrznych i/lub wewnątrz budynków przedsiębiorstw. Dane z tego rodzaju monitoringu mogłyby być przekazywane w sposób ciągły (online) do WIOŚ. Jak na razie ustawodawcy tego typu zmian w w/w ustawach nie przewidzieli.
Niemniej jednak w Mielcu początkiem sierpnia 2018r. uruchomiono pierwszą kamerę, z obrazem dostępnym online, skierowaną na strefę przemysłową, z której emitowane są zanieczyszczenia. Kamera ta została umieszczona na wieży mieleckiego lotniska i jest skierowana m.in. na zakład Kronospan.
Warto mieć na uwadze, programy zmierzające do ograniczenia tzw. „niskiej emisji”. W 2018r. pojawił się poselski projekt ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego „Program Ograniczenia Niskiej Emisji”. Interesujące informacje znajdują się w uzasadnieniu tego projektu, cyt.: „Spośród 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie, aż 33 to polskie miasta, zlokalizowane głównie w południowej części kraju.
Według danych Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska, w 2013 r. w Polsce łączna liczba przedwczesnych zgonów z powodu oddziaływania tylko trzech składników smogu – pyłu PM2,5, tlenku azotu, ozonu, wyniosła 51 030, zaś w 2014 r. 48 690, a nie są to jedyne składniki smogu.
Smog powoduje liczne choroby i oddziaływa na wszystkie organy człowieka.
Oszacowania łącznych strat spowodowanych przez smog w Polsce sięgają kwoty 100 mld rocznie. Jednocześnie Polska nie wypełnia zaleceń dyrektywy AAQ UE, za co grożą nam wysokie kary. Wreszcie należy zauważyć, że kraj nasz jest na ostatnim miejscu w Europie pod względem tempa redukcji emisji wielu substancji, a emisja rakotwórczego benzo(a)pirenu nawet wzrasta.”
Należy poszukiwać możliwości wprowadzenia wszelkich dostępnych sposobów ograniczenia i kontrolowania zanieczyszczeń wydobywających się z zakładów produkujących płyty drewnopodobne i innych zakładów emitujących znaczące ilości zanieczyszczeń. Na tym koncentruje się działalność osób reprezentujących tzw. stronę społeczną, a miejmy nadzieję, że nastąpi jeszcze większa mobilizacja w tym zakresie także, jeśli chodzi o odpowiednich przedstawicieli władz.
Jerzy Miara
Źródła:
http://www.plytameblowa.pl/rozmowy/30-lat-z-kronospanem
https://pl.kronospan-express.com/pl/contacts
https://www.swisskrono.pl/Firma/Kim-jestesmy
https://www.facebook.com/Lukasz.T.Przybylo/posts/926654100833748
https://www.facebook.com/groups/545560975836495/search/?query=tabor
http://www.hej.mielec.pl/miasto2/aktualnosci/art6069,kilkadziesiat-osob-protestowalo-przeciwko-zatruwania-powietrza-w-mielcu-foto-wideo.html
https://www.hej.mielec.pl/miasto2/aktualnosci/go::1:kpage/art9236.html
https://www.radio.rzeszow.pl/wiadomosci/10602/mielczanie-zadaja-zamkniecia-kronospanu
http://www.e-mielec24.pl/2015/08/11/mielecki-sztab-kryzysowy-aeris-przeprowadzil-w-niedziele-akcje-zbierania-podpisow/
http://www.nowiny24.pl/wiadomosci/mielec/art/9190659,mieszkancy-mielca-wdychamy-trucizne,id,t.html
https://wcj24.pl/stop-dla-firmy-kronospan/
http://www.mielec.pl/article.php?id=2509
https://www.hej.mielec.pl/miasto2/aktualnosci/art7608,300-tys-zlotych-zabezpieczone-w-budzecie-miasta-na-mobilna-stacje-monitoringu-powietrza.html
https://promocja.mielec.pl/mobilny-monitoring-powietrza-w-mielcu/
https://www.hej.mielec.pl/miasto2/polityka/art1126,wicepremier-beata-szydlo-w-mielcu-spotkanie-z-mieszkancami-zdominowala-kwestia-kronospanu-foto.html
http://iszczecinek.pl/artykuly/aktualnosci/dzialacze-terry-wreczyli-ministrowi-srodowiska-pismo-co-w-nim-bylo
https://szczecinek.com/artykul/list-otwarty-kronospanu/448741
https://plus.nowiny24.pl/wiadomosci/a/mielecki-kronospan-zaplaci-po-1000-zl-kary-za-kazdy-dzien-stwierdzonych-przekroczen,13164913
http://rzeszow.wyborcza.pl/rzeszow/7,34962,23298897,bedzie-kara-dla-kronospanu-za-przekroczenie-dopuszczalnych.html?disableRedirects=true
https://www.facebook.com/Irek.Dzieszko/
https://www.facebook.com/StowarzyszenieSSEMielec/posts/2018449484855598
http://www.korso.pl/wiadomosci/4078,pierwsze-posiedzenie-miejskiego-zespolu-roboczego-
http://www.korso.pl/kat-154,a,3881,tygodnik-regionalny-korso-nr-182018-wydanie-w-srod.html
http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2550
http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/FF3C35BECDBBECE2C1258291003ED50E/%24File/2550.pdf
https://www.facebook.com/StowarzyszenieSSEMielec/photos/a.452724628094766.109840.450042998362929/2017440091623204/?type=3&theater
http://www.hej.mielec.pl/miasto2/aktualnosci/art7578,wios-odpowiedzial-na-pytania-mieszkancow-mielca.html
http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/99A1083E31F0D5AFC12582BF0035D9C8/%24File/2705.pdf
http://orka.sejm.gov.pl/proc8.nsf/ustawy/2662_u.htm
http://orka.sejm.gov.pl/proc8.nsf/ustawy/2550_u.htm
https://www.hej.mielec.pl/miasto2/aktualnosci/art9611,dluga-debata-o-jakosci-powietrza-przyjechali-eksperci-z-calej-polski-byly-dwa-incydenty-foto-wideo.html
https://www.facebook.com/kronospanmielec/posts/1827798110648776
http://www.infoprzasnysz.com/miasto-chorzele-wydalo-pozytywna-decyzje-na-budowe-fabryki-sklejki-w-chorzelach/
