Urodzeni po 1995 roku, tak zwane „Zetki” to pierwsze pokolenie, które nie pamięta Polski poza Unią Europejską. Zagraniczne wyjazdy na studia czy do pracy nie były więc dla nich jedynie mrzonkami, a konkretnymi planami. W Dzień Europy 9 maja Centrum Edukacji Obywatelskiej pokazuje, czym dzisiaj, dla pokolenia Z jest tożsamość europejska, publikując w sieci posty pod hashtagiem #PonadGranicami.
Według badań „Młodzi w Europie Środkowej 2020” przeprowadzonych przez Instytut Spraw Społecznych, 60 procent Polaków w wieku 16-29 lat określa siebie jako Europejczyków i Europejki. To osoby, których dzieciństwo i wczesna młodość przypadły na czas po akcesji Polski do Unii Europejskiej. W swoim najbliższym otoczeniu od dawna obserwowali realizacje inwestycji dofinansowanych przez Unię, w szkołach brali udział w międzynarodowych wymianach uczniowskich. To w odniesieniu do nich pierwszy raz zaczęto używać określenia „eurosieroty” (osoby, które na skutek zagranicznej migracji rodziców wychowywane są przez inne osoby z rodziny lub zostają w kraju same). To wszystko sprawiło, że dziś ci młodzi dorośli znacznie częściej niż poprzednie pokolenia, wskazują na europejską tożsamość.
– Mam poczucie, że u mnie i wśród moich znajomych na co dzień się o tym nie myśli. Przez to, co nas otaczało i jak poznaliśmy kraj będąc dziećmi, nie musimy przypisywać sobie krajowego czy europejskiego obywatelstwa. Mamy oba. To oczywiste, wręcz wpisane w nasze DNA – mówi Wojciech Pierwoła, który, jako student Szkoły Głównej Handlowej w 2020 wyjechał na stypendium Erasmus+ do Hiszpanii – Tę europejskość dało się szczególnie odczuć, kiedy podczas wyjazdu poznaliśmy studentów ze Stanów Zjednoczonych. Przez to, że oni traktowali nas jak pochodzących z jednego kraju czy regionu, sami zaczęliśmy zauważać wiele wspólnych cech z Hiszpanami, Niemcami, Francuzami czy Portugalczykami – dopowiada Wojtek.
Historycznie, fundamentem i spoiwem tożsamości europejskiej były grecko-rzymski antyk oraz judeochrześcijańskie tradycje. Późniejsze doświadczenia odkrywania nowych cywilizacji poza kontynentem wzmocniły poczucie odrębności wobec nieznanych, inaczej wyglądających i zachowujących się społeczeństw. To rozróżnienie na „my” i „oni” pokutowało jeszcze przez setki lat.
– Duża część pokolenia Z odrzuca eurocentryczną koncepcję świata. i nie szuka wspólnego wroga. Młodzi ludzie europejskość definiują jako wspólne wartości związane z demokracją, poszanowaniem praw człowieka, wielokulturowością – komentuje ekspertka Centrum Edukacji Obywatelskiej, Elżbieta Krawczyk. – Otwarte europejskie granice oraz swobodny przepływ dóbr i usług to ich codzienność; nie pamiętają innej rzeczywistości. Dzięki temu oraz dostępności social mediów i rozwoju technologii, współcześni, młodych Europejczyków łączą wspólne marzenia, nadzieje i wyzwania.
Tożsamość europejska ma silny związek z przynależnością do wspólnoty. – Kiedy w debacie publicznej pojawia się temat potencjalnego Polexitu, przechodzą mnie ciarki. Polska poza Europą to byłby zupełnie inny kraj niż ten, w którym się wychowałem. Procesy, które by do tego doprowadziły, sprawiłyby, że to miejsce, nie byłoby już dla mnie – mówi Wojciech Pierwoła. Takiego potwierdzenia “europejskości” często potrzebują także młodzi Europejczycy spoza Unii. Maka Khutsishvili, Gruzinka mieszkająca od 2015 roku w Warszawie utożsamia się z tym: – Nasza tożsamość to tożsamość europejska: wolność, tolerancja, otwartość, poszanowanie praw człowieka, szacunek i akceptacja innych kultur itd. Jedynym wyborem dla Gruzji jest orientacja prozachodnia. To jest jej historyczny wybór. Gruzja musi stać się pełnoprawnym członkiem rodziny europejskiej. Dlaczego? Aby przetrwać jako państwo i zachować swoją tożsamość – mówi Maka.
Centrum Edukacji Obywatelskiej od lat działa na rzecz edukacji globalnej i wzmacniania postaw obywatelskich w młodym pokoleniu. Od 2020 roku, we współpracy z sześcioma innymi państwami Unii Europejskiej prowadzi projekt „I am European. Historie i fakty o migracjach na XXI wiek”, mający na celu budowanie bardziej otwartego, świadomego, inkluzywnego środowiska dla migrantów i migrantek w Europie. – Migracje są nieodłącznym elementem naszego życia. Dzięki nim, jak na dłoni widać zmianę społeczeństw, a co za tym idzie, postaw ludzi. Młode pokolenie jest świetnym przykładem na to, że rozmawianie o tożsamości, o tym, czym jest “inność”, ale także poszukiwanie tego, co nas łączy, wzmacnia poczucie wspólnoty i otwiera na nowe doświadczenia – mówi Elżbieta Krawczyk, szefowa Działu Edukacji Globalnej i Ekologicznej z CEO. – Dzień Europy to dobra okazja, by zatrzymać się i uświadomić, jak dużo daje nam solidarność międzynarodowa, działania podejmowane na skalę globalną i wzniesienie się ponad narodowe myślenie. Przykładów jest wiele, dzięki wspólnie realizowanym projektom, młodzi ludzie mają szansę poznać szeroką perspektywę i zrozumieć zachodzące procesy. Unia Europejska ma przecież wpływ na tak wiele obszarów naszego życia; nie tylko edukację, gospodarkę czy rynek pracy, ale też choćby na nasze zdrowie: przykładem są szczepionki. To dzięki integracji i współpracy krajów Unii mogły dotrzeć do nas tak szybko – przytacza przykład Krawczyk.
W ramach „I am European. Historie i fakty o migracjach na XXI wiek”, z okazji Dnia Europy organizacje z różnych krajów europejskich prezentują różne spojrzenia na temat przynależności i tożsamości w Europie. Migration Matters z Niemiec produkuje serię filmów edukacyjnych z wyjaśnieniem podstawowych pojęć związanych z migracją: od integracji po nacjonalizm. Organizacja Vikes z Finlandii porusza temat tożsamościowych trudności. Na specjalnej platformie internetowej młodzi mogą wypełnić tzw. “test na fińskość”, w którym dowiedzą się, że elementami tożsamości europejskiej może być zarówno dbałość o dziedzictwo przekazywane przez babcię, jak i udział w międzynarodowych projektach studenckich.
W Polsce Centrum Edukacji Obywatelskiej publikuje serię angażujących postów na Instagramie, o tym dlaczego młodzi Polacy czują się Europejczykami, co sądzą o swojej przynależności państwowej i kontynentalnej oraz perspektywę osób zza granicy. W ramach kampanii zachęca także mikroinfluncerów z doświadczeniem migracyjnym i użytkowników do dzielenia się swoimi historiami, z użyciem hasztaga #PonadGranicami. Poza działaniami online, realizuje także projekty z nauczycielami i nauczycielkami, wprowadzając temat migracji i tożsamości europejskiej do szkół w całej Polsce.
